Pierwsze konstytucje powstawały w Europie i na świecie w nadzwyczajnych okolicznościach, w toku rewolucji lub walki o niepodległość. Pierwszą na świecie była konstytucja Stanów Zjednoczonych z 1787 r. . Miała ona formę spisanej ustawy posiadającej nadrzędny charakter i określającej podstawowe reguły ustroju państwa.
Wawrzyniec GoślickiCharles Henry LeeStanisław August Poniatowski Thomas Jefferson | Louis LittlepagePhilip Mazzei | James MadisonDavid Humphreys | Joe Barlow Wyraźne podobieństwa między polską a amerykańską konstytucją i kulturą polityczną są kolejnym fenomenem, zakorzenionym w historii wschodnich ziem byłej Rzeczypospolitej. Konstytucja Stanów Zjednoczonych z 1789 r. była pierwszą, nowoczesną “ustawą zasadniczą” w historii świata. Niedługo po niej została przegłosowana przez parlament Polski-Litwy konstytucja 3 maja 1791 r. Była ona znacznie mniej postępowa niż jej amerykański odpowiednik, ale przekształciła Rzeczpospolitą w monarchię parlamentarną z wyraźnym podziałem na władzę wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Konstytucja amerykańska pozostawała pod silnym wpływem brytyjskiej filozofii politycznej, często inspirowanej ideami, które rozwinęły się w innych krajach europejskich, w tym w Polsce. Na przykład książka Wawrzyńca Goślickiego (1530-1607) z 1568 r. “De optimo senatore” była trzykrotnie tłumaczona na język angielski przed rewolucją amerykańską. Praca ta odegrała sporą rolę w kształtowaniu brytyjskiej myśli politycznej. Książka wzbudziła zainteresowanie królowej Elżbiety I. William Szekspir wykorzystał nawet wizerunek senatora z książki jako wzór dla Poloniusza w swoim arcydziele Hamlet. W swej istocie książka Goślickiego promuje ideę, że niezbędna jest kontrola nad rządzącymi i równowaga między różnymi władzami, właśnie dlatego rządy prawa powinny obowiązywać wszystkich, w tym władców. Oczywiście Goślicki nigdy nie napisał, że „wszyscy ludzie rodzą się równi” jednak stwierdził, że „czasami ludzie sprowokowani i poirytowani tyranią oraz uzurpatorstwem króla sprawiedliwie bronią niewątpliwego prawa i swoich swobód i drogą dobrze zorganizowanego sprzysiężenia lub przy użyciu broni zrzucają jarzmo, wypędzając swych panów i władców, i biorą władzę całkowicie w swoje ręce”. Książka najprawdopodobniej wpłynęła na język i filozofię amerykańskiej konstytucji. Rzeczywiście, prezydent Thomas Jefferson (1743-1826) miał książkę w swojej bibliotece i dobrze poznał jej tezy. Wawrzyniec Goślicki był biskupem rzymskokatolickim Kamieńca Podolskiego, Chełma i Przemyśla, miast położonych na ziemiach wschodnich Rzeczpospolitej. Goślicki odegrał kluczową rolę w unii brzeskiej (1596) łączącej część ruskiej cerkwi prawosławnej z Rzymem, co doprowadziło do powstania cerkwi greckokatolickiej. Konstytucja Stanów Zjednoczonych, Źródło: Shutterstock Większość ojców założycieli konstytucji 3 maja urodziła się na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, Do przygotowania i ratyfikacji konstytucji przyczynił się król Stanisław August Poniatowski (panowanie 1764-1795), który urodził się na Polesiu w dzisiejszej Białorusi. Jego matka należała do rodziny Czartoryskich potężnej Familii arystokratycznej pochodzenia litewsko-ruskiego. Czartoryscy wywodzili się z dynastii Jagiellonów. Przed wyborem na króla Polski i Wielkiego Księcia Litewskiego Stanisław August reprezentował różne wschodnie regiony w parlamencie polsko-litewskim oraz zajmowała stanowiska w samorządzie w tej części Rzeczpospolitej. W 1765 r. król Stanisław August Poniatowski uczynił swoim adiutantem Charlesa Henry’ego Lee (1732-1782), anglo-amerykańskiego oficera. W kolejnych latach Lee służył jako generał Armii Kontynentalnej podczas amerykańskiej wojny o niepodległość (1775-1783). Był zastępcą George’a Washingtona, ale często kłócił się ze swoim przełożonym przez co został usunięty w wojska. Generał Lee urodził się w Anglii, ale służył przez sześć lat w Ameryce Północnej w armii brytyjskiej podczas wojny francusko-indiańskiej (1754-1763). Zadomowił się w kulturze rdzennych Amerykanów. Żył wśród Irokezów, potężnej konfederacji plemiennej, która kontrolowała wschodnie regiony Wielkich Jezior. Społeczeństwo irokeskie było matriarchalne. Kobiety zajmowały kluczowe pozycje w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym. W 1988 roku Kongres USA uchwalił rezolucję uznającą wpływ systemu konfederacji Irokezów na Konstytucję amerykańską. Lee poślubił Indiankę, córkę ważnego wodza, z którą miał bliźniaków. Został przyjęty do klanu i otrzymał imię Ounewateriku, czyli „Wrząca Woda”, co najprawdopodobniej odnosiło się do jego porywczego charakteru. Jako członek klanu miał prawo do zasiadania w radzie konfederacji. Lee nauczył się także mówić płynnie jednym z języków Irokezów. Co ciekawe, król pruski Fryderyk Wielki (1740-1786) uzasadniał swoją ekspansję terytorialną kosztem Polski, porównując Polaków do Irokezów. Independence Hall w Filadelfii, Źródło: Shutterstock Według Philippa Papasa, autora biografii generała Lee, jego „radykalizm polityczny ukształtował się w Europie Wschodniej i im dłużej tam przebywał, tym bardziej radykalne stawały się jego poglądy. Uważał, że polityka Europy Wschodniej i konflikty społeczne świadczyły o despotycznych i skorumpowanych reżimach absolutystycznych, które dominowały w regionie. Szczególnie niepokoiły go masy chłopów, którzy zostali zdegradowani do pańszczyzny. Lee był świadkiem, jak polscy chłopi pańszczyźniani wykonują ciężkie prace i są regularnie maltretowani.” Lee czuł empatię wobec sytuacji polskich chłopów, opisując ją jako „największy horror niewolnictwa”. W 1774 roku generał Lee opublikował broszurę, w której przekonywał, że kryzys, który rozwinął się między Wielką Brytanią a Amerykanami od zakończenia wojny francuskiej i indiańskiej, nie był jedynie sporem między metropolią a kolonią. Był częścią toczącej się uniwersalnej walki o wolność człowieka przeciwko tyranii. Lee postulował ustanowienie systemu demokratycznego opartego na masowej partycypacji politycznej, wolności sumienia i powszechnej edukacji. Amerykańscy rewolucjoniści podzielali zaangażowanie Lee w walkę na rzecz niepodległości, jednak niewielu miało równie radykalne poglądy społeczno-polityczne. Wampum Hiawathy, Flaga Ligii Irokezkiej, Źródło: Shutterstock W 1769 r. Lee został generałem majorem w armii polskiej i wziął udział w wojnie rosyjsko-tureckiej oraz walczył z konfederacją barską na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej. Konfederaci w sojuszu z Turkami i Tatarami walczyli przeciwko rosyjskiej dominacji i królowi. Zainteresowanie Lee nieregularną i partyzancką taktyką, które zaczęło się kształtować podczas jego pierwszego pobytu w Ameryce Północnej (1754-1760), rozwinęło się w pełni podczas wojny konfederatami. Stwierdził z sarkazmem, że „metoda prowadzenia wojny przez konfederację barską jest tak łagodna jak… w Ameryce”. Lee gorąco promował taktykę „uderz i uciekaj” podczas rewolucji amerykańskiej. Jego zdaniem armia amerykańska powinna unikać walki w otwartym polu z zawodowymi siłami brytyjskimi. Zamiast tego powinna polegać na wojnie partyzanckiej. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII wieku Stanisław August Poniatowski z uwagą śledził debaty międzynarodowe toczące się na temat praw amerykańskich kolonistów. Solidaryzował się z amerykańską walką z Imperium Brytyjskim i zaprosił do swojej służby kolejnych Amerykanów. W 1786 r. nadał Louisowi Littlepage (1762–1802) z Wirginii stopień szambelana i uczynił go swoim „pierwszym poufnym sekretarzem”. W 1794 r. Littlepage przyłączył się do powstania kościuszkowskiego i brał udział w obronie Wilna przed Rosjanami. W 1788 r. Stanisław August Poniatowski mianował na oficjalnego przedstawiciela w Paryżu włoskiego lekarza Filipa Mazzei (1730-1816). Mazzei był bliskim przyjacielem prezydenta Thomasa Jeffersona. Podczas rewolucji amerykańskiej pomagał w zakupie broni dla strony amerykańskiej. Polski system polityczny stał się ważnym tematem dyskusji amerykańskich Ojców Założycieli podczas Konwencji Konstytucyjnej w Filadelfii w 1787 roku. Alexander Hamilton, odnosząc się do elekcji polskiego króla, zaproponował, by prezydenta USA wybierać dożywotnio. James Madison (1751-1836) odrzucił ten pomysł, wyrażając obawę, że w przyszłości obce rządy mogą ingerować w wybór prezydenta, tak jak miało to miejsce w przypadku wyboru króla Polski. W tym okresie Alexander Hamilton, James Madison i John Jay, pod zbiorowym pseudonimem „Publius”, opublikowali “Federalistę”, zbiór artykułów i esejów napisanych dla promowania ratyfikacji konstytucji. W książce kilkakrotnie wspomina się o Polsce, zwykle jako przykład problemów wynikających z konfederacyjnej formy rządów. Madison określił rząd Polski jako „mieszankę arystokracji i monarchii w ich najgorszych postaciach […] nienadających się do samorządności” i będący „na łasce potężnych sąsiadów”. „Najgorsze formy”, o których wspomina Madison, obejmowały liberum veto, które umożliwiało każdemu posłowi wymuszenie natychmiastowego zakończenia sesji i unieważnienie wszelkich uchwalonych już ustaw. Był to chyba najbardziej uderzający przykład słabości strukturalnych polsko-litewskiego systemu politycznego w XVIII wieku. Wśród posłów stosujących liberum veto zdecydowanie dominowali przedstawiciele wschodnich ziem Rzeczypospolitej. Ta nadreprezentacja była spowodowana tym, że wschodnie ziemie Rzeczypospolitej były zdominowane przez potężne rody magnackie.
Dokument ten podpisało ponad 100 osób. 3 maja 1791 r. konstytucja została uchwalona w nadzwyczajnym trybie. Można więc na tej podstawie stwierdzić, że konstytucja została uchwalona w drodze swoistego zamachu stanu. Przebieg całej sejmowej sesji został starannie zaplanowany przez zwolenników reform ustrojowych.
3 maja 1791 roku tzw. Sejm Wielki uchwalił Konstytucję 3 Maja (tzw. Ustawę Rządową) - pierwszy tego typu dokument w Europie, a drugi na świecie (po konstytucji amerykańskiej). Rocznica tego wydarzenia obchodzona jest jako święto państwowe. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja miało, w zamyśle jej autorów, uchronić Rzeczpospolitą Obojga Narodów przed upadkiem dzięki wzmocnieniu władzy wykonawczej i osłabieniu niewydolnych instytucji demokracji szlacheckiej (ze słynnym liberum veto na czele). W rzeczywistości przyjęcie prawa, które mogłoby wzmocnić pozycję Polski przyspieszyło upadek kraju - w dwa lata po przyjęciu Konstytucji 3 Maja, po przegranej wojnie z Rosją, Rzeczpospolita straciła większość pozostawionego jej po I rozbiorze terytorium na rzecz Rosji i Prus, a w 1795 roku państwo ostatecznie zniknęło z mapy Europy po nieudanym powstaniu kościuszkowskim. Mimo tych niepowodzeń konstytucję uważa się za dokument jak na ówczesne czasy nowoczesny, wprowadzający postulowany przez Monteskiusza podział władzy na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą. Dzień 3 maja był świętem państwowym do momentu upadku Rzeczpospolitej - w czasach zaborów świętowanie przyjęcia Konstytucji było zakazane. Obchody Święta Konstytucji przywrócono w 1919 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Świętowanie rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja zostało ponownie zakazane po upadku państwa w 1939 roku. Po wyzwoleniu Polski przez Armię Czerwoną 3 maja świętowano jedynie w 1945 i 1946 roku, a w styczniu 1951 roku oficjalnie zdelegalizowano obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. W 1981 roku powrócono do świętowania rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, a od 1990 roku dzień ten stał się jednym z najważniejszych świąt państwowych. Od 2007 roku Święto Konstytucji 3 Maja obchodzi również Litwa, tworząca w 1791 roku wraz z Polską Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Podziały tekstu na Konstytucje (A) i Deklaracje (B) rzeczywiście odpowiadają na rozróżnienie między art. efekty lub moduł w jego kontekście. Celem jest często oddanie ducha, a następnie podkreślenie pewnych szczególnych punktów, które mogą powodować trudności, a tym samym umożliwić adaptację w każdym innym miejscu na świecie.

Opublikowano: 2016-05-03 09:08:22+02:00 · aktualizacja: 2016-05-03 10:10:36+02:00 Dział: Historia Historia opublikowano: 2016-05-03 09:08:22+02:00 aktualizacja: 2016-05-03 10:10:36+02:00 Obraz Jana Matejki przedstawiający uchwalenie Konstytucji 3 Maja, fot. Sejm Czteroletni po burzliwej debacie 3 maja 1791 r. przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Według historyka prof. Henryka Samsonowicza, Konstytucja 3 Maja stanowi ważny element pamięci zbiorowej, bez której żadna wspólnota istnieć nie może. Jego zdaniem, Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 r. oraz 11 listopada 1918 r. i 4 czerwca 1989 r. Celem uchwały miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r. Konstytucja została uchwalona na Zamku Królewskim w Warszawie. Trzeciomajową sesję sejmową rozpoczął marszałek Stanisław Małachowski, który przedstawił tragiczną sytuację kraju. Następnie, po odczytaniu świadczących o zagrożeniu zewnętrznym, a specjalnie na tę okoliczność spreparowanych, raportów polskich placówek dyplomatycznych, poproszono o radę Stanisława Augusta. Twojego światła, twojej cnoty wzywamy, Najjaśniejszy Panie, abyś nam odkrył widoki swoje ku ratowaniu ojczyzny — mówił do króla Ignacy Potocki. Choć monarcha od razu uznał uchwałę za „zgodną z wolą wielu sejmujących”, dopiero po kilku godzinach burzliwej debaty zgodził się złożyć na nią przysięgę. W pierwszych zdaniach uchwalonego przez aklamację dokumentu podkreślano jedność państwa, czego wyrazem miał być jeden rząd, skarb i armia. Artykuł pierwszy konstytucji potwierdzał dominującą rolę religii katolickiej. W drugim zaakcentowano pozycję szlachty, gwarantując jej przyznane dawniej przywileje. Szlachtę za najpierwszych obrońców wolności i niniejszej konstytucyi uznajemy; każdego szlachcica cnocie, obywatelstwu i honorowi, jej świętość do szanowania, jej trwałość strzeżenia poruczamy, jako jedyną twierdzę ojczyzny i swobód naszych — podkreślono w uchwale. Ustawa o miastach, stanowiąca artykuł trzeci dokumentu, potwierdzała prawo mieszczan do samostanowienia w istotnych sprawach, posiadania ziemi oraz przyjmowania do stanu szlacheckiego. Artykuł czwarty utrzymywał poddaństwo chłopów wobec szlachty, przyjmując jednak włościan „pod opiekę prawa i rządu krajowego”, co gwarantowały umowy zawarte przez nich z właścicielami ziem. Przyznawano także wolność każdemu chłopu przybywającemu lub wracającemu po ucieczce, co miało zachęcać włościan z innych krajów do zamieszkania w Polsce. Konstytucja ustanowiła trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą miał stanowić dwuizbowy parlament, składający się z sejmu - 204 posłów spośród szlachty i 24 plenipotentów miast - oraz senatu (złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod przewodnictwem króla), o ograniczonej roli. Dalszy ciąg na następnej stronie ===> Drukujesz tylko jedną stronę artykułu. Aby wydrukować wszystkie strony, kliknij w przycisk "Drukuj" znajdujący się na początku artykułu. Sejm Czteroletni po burzliwej debacie 3 maja 1791 r. przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli. Według historyka prof. Henryka Samsonowicza, Konstytucja 3 Maja stanowi ważny element pamięci zbiorowej, bez której żadna wspólnota istnieć nie może. Jego zdaniem, Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 r. oraz 11 listopada 1918 r. i 4 czerwca 1989 r. Celem uchwały miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r. Konstytucja została uchwalona na Zamku Królewskim w Warszawie. Trzeciomajową sesję sejmową rozpoczął marszałek Stanisław Małachowski, który przedstawił tragiczną sytuację kraju. Następnie, po odczytaniu świadczących o zagrożeniu zewnętrznym, a specjalnie na tę okoliczność spreparowanych, raportów polskich placówek dyplomatycznych, poproszono o radę Stanisława Augusta. Twojego światła, twojej cnoty wzywamy, Najjaśniejszy Panie, abyś nam odkrył widoki swoje ku ratowaniu ojczyzny — mówił do króla Ignacy Potocki. Choć monarcha od razu uznał uchwałę za „zgodną z wolą wielu sejmujących”, dopiero po kilku godzinach burzliwej debaty zgodził się złożyć na nią przysięgę. W pierwszych zdaniach uchwalonego przez aklamację dokumentu podkreślano jedność państwa, czego wyrazem miał być jeden rząd, skarb i armia. Artykuł pierwszy konstytucji potwierdzał dominującą rolę religii katolickiej. W drugim zaakcentowano pozycję szlachty, gwarantując jej przyznane dawniej przywileje. Szlachtę za najpierwszych obrońców wolności i niniejszej konstytucyi uznajemy; każdego szlachcica cnocie, obywatelstwu i honorowi, jej świętość do szanowania, jej trwałość strzeżenia poruczamy, jako jedyną twierdzę ojczyzny i swobód naszych — podkreślono w uchwale. Ustawa o miastach, stanowiąca artykuł trzeci dokumentu, potwierdzała prawo mieszczan do samostanowienia w istotnych sprawach, posiadania ziemi oraz przyjmowania do stanu szlacheckiego. Artykuł czwarty utrzymywał poddaństwo chłopów wobec szlachty, przyjmując jednak włościan „pod opiekę prawa i rządu krajowego”, co gwarantowały umowy zawarte przez nich z właścicielami ziem. Przyznawano także wolność każdemu chłopu przybywającemu lub wracającemu po ucieczce, co miało zachęcać włościan z innych krajów do zamieszkania w Polsce. Konstytucja ustanowiła trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą miał stanowić dwuizbowy parlament, składający się z sejmu - 204 posłów spośród szlachty i 24 plenipotentów miast - oraz senatu (złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod przewodnictwem króla), o ograniczonej roli. Dalszy ciąg na następnej stronie ===> Strona 1 z 2 Publikacja dostępna na stronie:

Polska jest drugim krajem, w którym ustanowiono pierwsze konstytucje na świecie. Rzeczpospolita Polska posiada Konstytucję podpisaną 3 maja 1791 r. Z tej okazji Dział dla Dorosłych i Młodzieży przygotował ekspozycję „Wolność, równość wszystkim dana” pod barwami biało-czerwonymi.

ogłoszono przerwę w obradach z okazji świąt wielkanocnych, wtajemniczeni posłowie w Warszawie pozostali, a 3 maja 1791r. marszałek Małachowski otworzył sesję plenarną, podczas której uchwalono Ustawę Rządową (pierwsza w Europie, druga na świecie, nowoczesna konstytucja) Treść konstytucji. monarchia parlamentarna

III RzeczpospolitaIII RP [f] – użyte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej określenie państwa polskiego po zasadniczych przemianach politycznych, jakie zaszły od 1989 roku. Podstawowa konstytucyjna nazwa państwa to Rzeczpospolita Polska . . 453 302 287 156 223 487 434 408

3 pierwsze konstytucje na świecie